De schreeuw van vrijheid. Chagall en de politiek
Tentoonstelling van 7 oktober 2023 tot 7 januari 2024
Gedurende zijn leven, gemarkeerd door twee oorlogen en ballingschap, bouwt Marc Chagall een werk op dat sterk verankerd is in de geschiedenis van de 20e eeuw. De kunstenaar, die, zoals dat uit zijn werk naar voren komt, symbool staat voor verplaatsing en migratie, reist de hele wereld over, geleid door de gebeurtenissen die zijn eeuw teisteren, van zijn kindertijd in Rusland via Duitsland, de Verenigde Staten en Mexico, tot Frankrijk, waar hij zal neerstrijken aan de Middellandse zee. Zijn kunst, doortrokken van een diepgeworteld humanisme, gevoed door zijn Joodse roots, zijn belangstelling voor de culturen waar hij mee in aanraking komt en zijn eigen ervaringen, geeft uitdrukking aan een feilloze inzet voor de mens en zijn rechten, voor gelijkheid en tolerantie. Zijn door een luide schreeuw van vrijheid gedragen kunst confronteert het oog met oorlogen en artistieke gevechten, overtroffen door de poëtische kracht en verbeelding, gecombineerd met de schilderachtige woordenschat van spot en humor die vast verankerd is in de joodse cultuur. Voor de schilder worden potlood en penseel de wapens voor een vrede, door de strijd weer te geven van deze “in het vuur gesmede twintigste eeuw (1)”, waarvan de “woorden en [de] echo’s zich vastgrijpen aan de lucht en verstarren als bebloed vlees op de lakens van sneeuw (2)”. Tekeningen en schilderijen tonen zo het onvoorwaardelijke idealisme van de “schilder getuige van (zijn) tijd (3)”, zijn onwrikbare geloof in harmonie en universele vrede tussen de mensen, met gekruiste blikken en dialogen over de geschiedenis die geschreven wordt.
De -spectaculaire- tentoonstelling toont het werk van de kunstenaar in het licht van de historische evenementen waarvan hij getuige was en waaraan hij deelnam en vormt zo de eerste volledige ontcijfering van zijn kunstwerken vanuit het oogpunt van stellingname en engagement. Onderwerp van een coproductie met de Stichting MAPFRE in Madrid en het Musée National Marc Chagall van Nice, onder leiding van de commissarissen Ambre Gauthier en Meret Meyer, De schreeuw van vrijheid. Chagall en de politiek wordt gesteund door de Indivisions Ida Chagall et Michel Brodsky en kreeg talrijke prestigieuze Franse en buitenlandse werken in bruikleen, dankzij welke bovendien de gelegenheid geboden wordt een brede waaier aan nooit eerder vertoonde documenten uit de archieven van de kunstenaar te ontdekken die in het kader van de voor de behoeften van de tentoonstelling geleide research geselecteerd werden.
Voor de vierde keer is Chagall te gast in La Piscine, die zich zo blijft inspannen zich in deze essentiële, geëngageerde figuur van de moderniteit te verdiepen, die luisterde naar het tijdperk waarin hij leefde en die zijn boodschap als schilder en humanist inspireerde.
(1) – Peretz Markish, Khaliastra, “la bande”, Lachenal & Ritter, 1989, p. 11.
(2) – Ibidem.
(3) – De Schilders getuigen van hun tijd, Museum Galliera, Parijs, 17 januari-17 maart 1963.
Wetenschappelijk commissariaat:
Ambre Gauthier, doctores in de kunstgeschiedenis, verantwoordelijk voor de Catalogue raisonné en de Archieven Marc Chagall
Meret Meyer, medevoorzitster van het Comité Marc Chagall en kleindochter van de kunstenaar.
Scenografie Cédric Guerlus/ Going Design
Catalogus uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling (Gallimard)
Deze tentoonstelling kreeg de steun van de Direction régionale des Affaires Culturelles van de regio Hauts-de-France en de Europese metropool Rijsel. Deze wordt op gulle wijze begeleid door de Société des Amis du musée en door de Cercle des Entreprises Mécènes de La Piscine. Bovendien kan ze rekenen op het buitengewone mecenaat van de bank CIC Nord Ouest, trouwe partner van het museum La Piscine. De scenografie werd gerealiseerd dankzij de gulle medewerking van verven Tollens.
Legende: Marc Chagall (1887–1985), Boven Vitebsk, 1922. Olieverf op doek. 73 x 91 cm. Kunsthaus Zürich, gift van de Société de réassurance Union, 1973 © ADAGP, Parijs, 2023
